Cảnh báo về chuyện 'rác thuốc' từ đông trùng hạ thảo

Theo các chuyên gia đông y, người tiêu dùng cần tỉnh táo khi mua đông trùng hạ thảo vì dễ bị lừa phải 'xác' đã bị hút hết tinh chất.

Đông trùng hạ thảo được rao bán tràn lan trên chợ mạng

Từ lâu đông trùng hạ thảo được xem như là một "tiên dược" quý trong nền y học cổ truyền Trung Quốc. Hiện nay, nền y học Việt Nam cũng sử dụng đông trùng hạ thảo để chữa bệnh và hỗ trợ điều trị cho nhiều căn bệnh khác nhau. 

Đông trùng hạ thảo trong dược học truyền thống Trung Quốc và theo tuyệt đại đa số dược giả Trung Quốc chỉ là loại dược liệu phức hợp giữa một loài nấm có tên khoa học là Ophiocordyceps sinensis với ấu trùng của một loài bướm thuộc chi Thitarodes. Có tên Đông trùng hạ thảo là mùa đông, nấm ký sinh trên ấu trùng làm nó chết vì bị lấy hết dinh dưỡng. Mùa hè ấm áp, nấm mọc ra khỏi xác ấu trùng như một ngọn cỏ, vì vậy mà được coi lưỡng vật (sâu mùa Đông, cỏ - thực chất là nấm - mùa Hè).

Đông trùng Hạ thảo ở Trung Quốc có nhiều trên các đồng cỏ cao nguyên trên mực nước biển 3500 - 5000m như Tứ Xuyên, Thanh Hải, Tây Tạng, Vân Nam, Cam Túc. Tuy nhiên, do đặc tính sinh học của ngành phụ Nấm nang (Ascomycota - mà Ophiocordyceps sinensis chỉ là một chi trong ngành) nên ngành nấm này phân bố rộng khắp ở châu Á và châu Úc với trung tâm đa dạng là vùng Đông Á.

Mặt khác, có tới hơn 570 loài trùng thảo khác được hình thành theo cách ký sinh như vậy nhưng là các loại nấm khác, không phải Ophiocordyceps sinensis và phát triển trên cơ thể loại ấu trùng không phải Thitarodes. Riêng hai chi nấm Ophiocordyceps và Cordyceps đã có khoảng 170 loài khác nhau và ở Trung Quốc đã tìm thấy khoảng 60 loài. Đến nay, mới chỉ nghiên cứu nhiều nhất về loài Ophiocordyceps sinensis và Cordyceps militaris.

Do giá trị kinh tế mà đông trùng hạ thảo mang lại rất cao khiến các hoạt động khai thác tràn lan, không có kế hoạch làm cho loài nấm này đang có nguy cơ tuyệt chủng. Xong hiện nay trên thị trường Việt Nam các thông tin về đông trùng hạ thảo nhập khẩu và sản xuất trong nước vẫn còn nhập nhằng, niềm tin của khách hàng vào sản phẩm chưa cao do hiểu biết về sản phẩm còn mập mờ. Đây cũng là một trong những kẽ hở để các sản phẩm đông trùng hạ thảo giả, kém chất lượng len lỏi, gây khó khăn cho công tác quản lý. Vì thế người mua đông trùng hạ thảo không khác nào lạc vào mê cung mà khả năng “sập bẫy” hàng kém chất lượng là rất cao.

canh-bao-ve-chuyen-rac-thuoc-tu-dong-trung-ha-thao

 Mua đông trùng hạ thảo cần tỉnh táo kẻo dính phải 'xác thuốc'. Ảnh: VOV

Nếu truy cập vào một số đường link giới thiệu sản phẩm đông trùng hạ thảo, khách hàng có thể dễ dàng gặp những lời quảng cáo "có cánh" về công dụng của loại dược liệu này như có thể chữa bệnh gan, bệnh gout, thậm chí cả bệnh ung thư.

Đáng lưu ý, hiện nay đông trùng hạ thảo được rao bán tràn lan trên chợ mạng với đủ các loại giá, có loại nhập khẩu từ Tây Tạng lên đến vài tỷ đồng/kg khô. 

Chị Quỳnh Hoa – một khách hàng ở Hà Nam – cho biết chị mua đông trùng hạ thảo về dùng vì nghe theo quảng cáo và giới thiệu của bạn bè. “Xem quảng cáo trên mạng về công dụng tuyệt với của đông trùng hạ thảo nên tôi cũng mạnh dạn chi tiền mua về dùng thử xem sao”, chị Hoa nói.

Bỏ 5 triệu để mua một hộp nhỏ 10gram đông trùng hạ thảo trên mạng về nhà dùng thử, chưa kịp thấy “bổ” vào đâu nhưng thấy loại nuôi cấy trong nước có rẻ hơn nhiều, mà chất lượng được giới thiệu là không kém là mấy so với loại nhập khẩu, chị Hoa lại đặt mua về dùng.

“Chi cả tháng lương để mua đông trùng hạ thảo để sử dụng mà chưa được tư vấn của bác sĩ, giờ nghĩ lại tôi thấy quá liều lĩnh, nhưng đã trót mua rồi chả lẽ lại bỏ đi”, chị Hoa băn khoăn.

Trên các trang mạng xã hội quảng cáo bán hàng nhập khẩu chuẩn từ Tây Tạng khiến dư luận không khỏi nghi ngờ về nguồn gốc xuất xứ. Số lượng đặt hàng thì khách muốn lấy mấy kg cũng có, chỉ cần đặt tiền trước.

Rủi ro khi mua đông trùng hạ thảo

Đề cập tới vấn đề này, một lương y có thâm niên tại Hà Nội cho rằng, công dụng của đông trùng hạ thảo dù đã được chứng mình, song không đến mức là “thuốc tiên” nên người dùng đừng quá ảo tưởng về khả năng chữa bệnh của nó.

Uống bất cứ loại dược liệu nào cũng nên tham khảo ý kiến bác sỹ kỹ lưỡng trước khi dùng. Mua hàng cũng phải chọn cơ sở uy tín và chứng nhận xuất xứ, chất lượng sản phẩm rõ ràng, lương y V. đưa ra lời khuyên.

Về chuyện “rác thuốc” từ đông trùng hạ thảo, dù chưa chứng minh được rõ ràng nhưng đã có chuyện đông trùng hạ thảo nhập khẩu về Việt Nam chỉ còn “xác” vì đã bị chiết xuất, hút hết tinh chất. Giá bỏ ra không hề rẻ mà lại mua phải “xác khô” chẳng có tác dụng gì.

Còn theo chia sẻ của TS. Nguyễn Thị Hường, giảng viên trường Đại học Y dược (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, trong đông trùng hạ thảo tự nhiên có 2 hoạt chất là Cordycepin và Adenosine. Đây là hoạt chất có tác dụng hỗ trợ người bị tim mạch, huyết áp cao, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn... Trong tự nhiên, không có nhiều dược liệu có chứa hai thành phần này.

TS. Hường cho biết, với những sản phẩm khác nhau thì hàm lượng 2 hoạt chất này cũng khác nhau. Đông trùng hạ thảo tự nhiên có hàm lượng 2 hoạt chất cao hơn loại sấy khô. Với đông trùng hạ thảo nhập khẩu, rất khó kiểm tra, đánh giá chất lượng, bởi có thể sản phẩm đã bị rút hoạt chất quý, chỉ còn lại "rác dược liệu". Khi tới tay người tiêu dùng, nếu bằng mắt thường thật khó để biết trong sản phẩm đó có còn hàm lượng hoạt chất Cordycepin và Adenosine hay không. Đó là chưa kể, lô hàng mang đi kiểm nghiệm thì chất lượng cũng khác với lô hàng không mang đi kiểm nghiệm.

TS. Nguyễn Thị Hường thông tin thêm, với đông trùng hạ thảo nuôi cấy, hàm lượng hoạt chất Cordycepin và Adenosine còn tùy thuộc vào chủng nấm và quy trình nuôi cấy của đơn vị sản xuất. Không phải sản phẩm nào trên thị trường cũng đạt được hàm lượng này. Đặc biệt, với các sản phẩm sử dụng giống nấm không đạt tiêu chuẩn.

Trong khi đó ấu trùng để nuôi cấy đông trùng hạ thảo cũng có nhiều loại với chất lượng và giá cả khác nhau, chênh nhau tới vài lần là chuyện bình thường. Vì thế, giá bán thành phẩm cũng “trên trời, dưới đất”, từ vài trăm nghìn, tới vài triệu đồng/100 gram.

Do đó, theo khuyến cáo của các chuyên gia, người tiêu dùng không nên mua đông trùng hạ thảo bằng… niềm tin, mà nên lựa chọn cơ sở sản xuất, kinh doanh có uy tín, địa chỉ rõ ràng, có giấy tờ chứng nhận nguồn gốc hợp pháp.

Theo VietQ